گزارش
پس از انتشار گزارش «ایران‌وایر» درباره تخلفات و صدمات زیست‌محیطی ناشی از فعالیت «معدن طلای اندریان»، خبرنگاران از سوی شرکت گرجستانی «زرین داغ آستارکان» به عنوان بهره‌بردار، برای بازدید به محل معدن دعوت شدند.
مشاور مدیر عامل این شرکت در یک کنفرانس خبری با این خبرنگاران، مسوولان محلی را برای از سرگیری تمام فعالیت‌های معدن تهدید و سپس از دو خبرنگار محلی با اتهام «نشر اکاذیب» و «تشویش اذهان عمومی» شکایت کرد.
***
تنها چند روز پس از انتشار گزارش «ایران‌وایر» در ارتباط با تخلفات و فعالیت‌های آلاینده معدن طلای اندریان و بالا گرفتن دوباره انتقادات از سوی سایر رسانه‌های داخلی و آذربایجانی، بهره‌بردار این معدن خبرنگاران رسانه‌های مختلف را برای تهیه گزارش به محل معدن دعوت کرد.
مشاور مدیرعامل شرکت زرین‌داغ آستارکان در این بازدید، در جمع خبرنگاران گفت اگر ما منابع طبیعی را تخریب کرده‌ایم، پول آن را به دولت پرداخته‌‌ایم. مدیر حراست معدن نیز نشت «سیانور» از این معدن را اقدامی عمدی و خراب‌کارانه توصیف کرد.
شرکت زرین داغ آستارکان به‌عنوان بهره‌بردار معدن طلای اندریان، شرکتی ثبت شده در گرجستان با سرمایه‌گذاری فردی از اهالی روسیه است. در سال‌های اخیر، آلودگی محیط زیستی حاصل از استفاده این معدن از سیانور در فرآیند استخراج و فرآوری کانسنگ طلا باعث بروز اعتراض‌های متعدد از سوی اهالی روستای اندریان و روستاهای اطراف این معدن شده است.
در فروردین سال جاری، در پی نشت سیانور و تلف شدن تعدادی از احشام روستاییان در اطراف معدن، اداره کل حفاظت محیطزیست آذربایجان شرقی دستور توقف عملیات در این معدن را صادر کرد. با این حال، در کمتر از پنج روز، با حکم مقام قضایی، معدن فک پلمپ شد.
به گزارش «نصر نیوز»، «موسی سایخانوو»، مدیرعامل اهل روسیه شرکت زرین داغ آستارکان نیز در حضور خبرنگاران با تعیین ضرب‌الاجل یک‌هفته‌ای، مسوولان آذربایجان شرقی را تهدید کرد اگر فعالیت معدن طلای اندریان به‌صورت قانونی از سر گرفته نشود، معدن را به طور کامل تعطیل می‌کند و از ایران خارج می‌شود و دولت ایران به‌عنوان ضامن سرمایه‌گذار، ملزم به پرداخت غرامت است.
سایخانوو سهم شرکت بهره‌بردار از معدن را ۷۵ درصد عنوان کرد. او بدون اشاره به آلایندگی‌های ناشی از فعالیت‌های معدن، با تأکید بر مشکلات ناشی از حفاری‌های غیرمجاز روستاییان گفت: «باید نیروهای نظامی و انتظامی وارد عمل شوند و حفاران را مجبور به تمکین از قانون کنند.»
این در حالی است که فعالان محیط زیست می‌گویند این معدن اصلا پلمپ نیست. یک کارشناس اداره محیطزیست استان با انتقاد از سخنان موسی سایخانوو، مدیرعامل شرکت زرین داغ آستارکان در کنفرانس خبری اخیر می‌گوید: «مدیرعامل شرکت بهره‌بردار معدن با تکیه بر مافیای پشتیبان شرکت در دولت و برخی اشخاص که با استفاده از رانت اطلاعاتی و امنیتی، منافع گسترده‌ای از این معدن برده‌اند، با گستاخی تمام مسوولان استانی را تهدید می‌کند و خواستار ورود نیروهای امنیتی برای سرکوب روستاییان است. وی مدعی است معدن پلمپ است در حالی که معدن اندریان تنها پنج روز پلمپ بوده است. بخش‌های مختلف معدن همواره مشغول به فعالیت بوده‌اند و فقط فلکه آب صنعتی ورودی به سیستم تهیه محلول سیانور و فلکه آب هیپ آسیب دیده پلمپ شده‌اند. هیپ سومی هم که جدید ساخته شده، نیازمند کنترل مستمر است. در ضمن، شرکت سرمایه‌گذار هیچ طرحی برای کوهی از خاک آلوده به سیانور انباشته در معدن ندارد؛ همان‌طور که هیچ مسوولیتی در قبال از بین بردن جنگل‌های قره داغ و خشک شدن باغات و تلف شدن دام‌های اهالی منطقه نپذیرفته است.»
یک منبع آگاه در اداره محیط زیست آذربایجان شرقی به «ایران‌وایر» می‌گوید: «نقاط مبهم و تاریک بسیاری در ارتباط با معدن اندریان وجود دارد. تا پیش از کنفرانس خبری مدیرعامل شرکت زرین داغ آستارکان و اعلام سهم ۷۵ درصدی شرکت بهره‌بردار، حتی نمایندگان مجلس نیز سهم این شرکت را ۷۰ درصد تخمین می‌زدند. چون مفاد قرارداد این شرکت مشخص نیست. حتی نحوه واگذاری معدن شفاف نبوده است. واگذاری بدون مناقصه انجام شده و هیچ آگهی و یا اعلان قبلی برای واگذاری انجام نشده است. مشخص نیست مدت قرارداد واگذاری چندساله است. حتی در سایت وزارت صمت نیز اسم معدن اندریان در لیست معادنی که پروانه بهره‌برداری دارند، نیامده است.»
این کارشناس محیطزیست با بیان این که واگذاری معدن از ابتدا با ملاحظات سیاسی انجام شده است، می‌گوید: «"محمدرضا پورمحمدی"، استاندار آذربایجان شرقی، "محمدرضا بهرامن"، رییس خانه معدن و برخی از اعضای اتاق بارزگانی ایران و روسیه باید پاسخ‌گو باشند که چه منافعی در معدن طلای اندریان دارند که مدام در حال لابی برای معدن هستند. چرا مانع بسته شدن این معدن می‌شوند در حالی که اسناد و شواهد از فاجعه زیست محیطی در این منطقه حکایت دارد.»
تهدیدهای شرکت زرین‌داغ آستارکان تنها شامل مسوولان دولتی استان آذربایجان شرقی و روستاییان شهرستان ورزقان نبوده است، رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران بومی که اخبار مرتبط با آلودگی محیطزیست منطقه را پوشش می‌دهند نیز از اقدامات شرکت برای آن‌چه سایخانوو «تمکین از قانون» نامیده است، بی‌نصیب نمانده‌اند.
شرکت زرین‌داغ آستارکان در دو نوبت از «امیر کریم‌زاده»، مدیرمسوول خبرگزاری نصرنیوز و «آیدین تبریزی»، خبرنگار محیطزیست این رسانه به اتهام‌های «نشر اکاذیب» و «تشویش اذهان عمومی» شکایت کرده است. بنا بر آن‌چه «سینا یوسفی»، وکیل مدافع آیدین تبریزی و امیر کریم‌زاده در حساب توییتر خود اعلام کرده، در هر دو شکایت مطرح‌شده، دادگاه رأی به رفع اتهام از متهمان و مختومه شدن پرونده داده است.
معدن طلای اندریان شهرستان ورزقان علی‌رغم گذشت نزدیک به یک دهه از واگذاری آن به شرکت زرین داغ آستارکان، هنوز دارای نکات مبهم و سؤالات متعدد بی‌پاسخ است. وضعیت این معدن طلا حتی برای نماینده مجلس از حوزه انتخابیه ورزقان نیز شفاف نیست.
«الله‌وردی دهقانی» روز ۳۱ تیر ۱۳۹۹ در گفت‌وگو با ایسنا با بیان این که تا به امروز معلوم نیست روزانه یا سالانه چند تن طلا از معدن اندریان استخراج می‌کنند، افزوده است: «در معدن طلای اندریان پای رانت در میان است. کسانی که معدن را به نام خودشان ثبت کرده‌اند، شریک و دست‌اندرکار هستند و خارجی‌ها را هم پای کار آورده‌اند. این افراد خرید و فروشی روی کاغذ انجام داده و پروانه‌ای برای بهره‌برداری کسب کرده‌اند، در حالی که پروانه قابل فروش نیست و باید برای کسی صادر شود که توانایی کار کردن دارد.»
آن‌چه مسلم است، معدن طلای اندریان هم‌چون «معدن مس سونگون» و «معدن طلای مزرعه شادی» که بهره‌بردار آن شرکتی چینی است، نه‌تنها موجب توسعه اقتصادی و منبعی برای تولید ثروت برای مردم ورزقان نشده که خود تبدیل به معضلی جدی برای مردم و عاملی برای آسیب به محیطزیست بکر منطقه شده است.
مطابق اعلام مدیرکل کمیته امداد استان آذربایجان شرقی، ۱۱ درصد جمعیت شهرستان ورزقان تحت پوشش کمیته امداد هستند که این میزان بیشتر از میانگین کشوری با ۶/۲ درصد است. سهم آن‌ها از معدن طلای ورزقان چیست؟