در سال‌های اخیر تعدادی از اساتید و پژوهشگران حوزه علوم انسانی به اتهامات امنیتی بازداشت شده‌اند در حالی که هیچ‌گاه مستندات اتهامات و دلیل واقعی بازداشت آن‌ها روشن نشده است. اکثر این اساتید نیز از جمله شهروندان دوتابعیتی هستند. برخی از آن‌ها پس از مدتی نهایتا آزاد و به کشور خود بازگشتند اما برخی دیگر نیز همچنان در وضعیت بلاتکلیف منتظر آزادی خود هستند و تعدادی از آن‌ها نیز مانند همان استاد دوتابعیتی دانشگاه بلژیک که خبر بازداشتش در اسفند ۱۳۹۷ منتشر شد هرگز هویت‌شان مشخص نشده و گمنام در فضای رسانه باقی مانده‌اند.

از میان اساتید و پژوهشگران بازداشت شده در حال حاضر یک استاد همچنان در زندان اوین به سر می‌برد، پژوهشگری با پابند الکترونیکی به مرخصی آمده و دیگری نیز تا تعیین حکم قطعی دادگاه با قرار وثیقه آزاد شده است.

بازداشت سال ۱۳۹۹

رضا اسلامی، استاد حقوق بشر دانشگاه شهید بهشتی و شهروند دوتابعیتی ایرانی- کانادایی از تاریخ ۲۲ اردیبهشت سال جاری به اتهام «همکاری با دولت متخاصم آمریکا» در بازداشت به سر می‌برد، اتهامی که تاکنون مصادیق آن روشن نشده است.

«رسول کوهپایه‌زاده»، وکیل او نیز در پاسخ به «خبرنگاری جرم نیست» گفت با رسانه‌های خارج از کشور مصاحبه نمی‌کند.

«سعدالله نصیری قیداری»، رییس دانشگاه شهید بهشتی در تاریخ سوم دی ماه بدون ذکر نام رضا اسلامی، با عنوان اینکه یکی از اساتید این دانشگاه همچنان در بازداشت به سر می برد، گفت: «ما انتظار داریم پرونده این استاد با رعایت مصالح دانشگاه و کشور روند قانونی خود را طی کند.»

او گفت این استاد در «ارتباط با کلاسی که در دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی داشته» بازداشت شده است.

رییس دانشگاه شهید بهشتی درباره نحوه ورود غیرقانونی ماموران امنیتی به دانشگاه و تفتیش اتاق کار رضا اسلامی گفت این استاد در ابتدا در منزلش از سوی ماموران بازداشت شده و پس از آن همراه دو مامور وارد دانشگاه شده است: «هنگام ورود به حراست دانشگاه اعلام کرد که این دو مامور میهمان و همراه او هستند و به همین جهت حراست دانشگاه اجازه ورود آن‌ها به اتاق استاد را صادر کرد.»

رضا اسلامی طبعا چاره‌ای جز گفتن این حرف به حراست دانشگاه نداشته و ماموران خلاف قوانین دانشگاه به اتاق یک استاد وارد شده، آنجا را زیر چشمان ده‌ها دانشجو تفتیش کرده و پس از آن استاد دانشگاه را با خود به زندان اوین برده‌اند.

نزدیک به سه ماه بعد از بازداشت رضا اسلامی، در تاریخ ۱۳ مرداد فایل صوتی از او از زندان به بیرون منتشر شد و خبرگزاری انصاف‌نیوز متن کامل این پیام صوتی را منتشر کرد. این استاد دانشگاه در دفاع خود در برابر اتهام همکاری با دولت آمریکا گفت: «من در هیچ زمانی و در هیچ سطحی و با هیچ فرد یا نهاد دولتی آمریکا کوچکترین ارتباط، تماس یا رابطه‌ای نداشتم.»

او در ادامه می‌گوید تنها فعالیتی که داشته برگزاری یک دوره آموزشی پنج روزه حقوق در کشور «جمهوری چک» بوده که از سوی یک نهاد آکادمیک برای ۱۵ نفر از دانشجویان برگزار شده بود. حامی مالی این دوره یک سازمان مردم‌نهاد آمریکایی بوده است با این حال در هیچ مقطع زمانی آن‌ها کوچکترین ارتباط شخصی با دولت آمریکا نداشته‌اند.

رضا اسلامی با تاکید بر بی‌گناهی‌اش در این فایل صوتی گفته است:‌ «بنده نه مخالف، نه معترض و نه برانداز هستم.»

با این حال هنوز رضا اسلامی از زندان آزاد نشده و اولین جلسه دادگاه او در تاریخ ۲۹ مهرماه در شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب به ریاست قاضی «ابوالقاسم صلواتی» برگزار شد.

رضا اسلامی دارای بیش از ۵۰ مقاله داخلی و بین‌المللی در زمینه حقوق بشر است و از تاریخ ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۸ هفده کتاب در حوزه حقوق بشر منتشر کرده است.

رضا اسلامی دومین استاد ایرانی- کانادایی است که از سوی نهادهای امنیتی طی سال‌های اخیر بازداشت شده است. پیش از این «هما هودفر»، استاد بازنشسته پس از سفرش به ایران در خرداد ۱۳۹۵ بازداشت شده بود.

اولین بازداشت سال ۱۳۹۸

فریبا عادل‌خواه، پژوهش‌گر «بنیاد مطالعات علوم سیاسی پاریس» در خرداد ۱۳۹۸ پس از سفرش به ایران با هدف انجام تحقیقاتی در حوزه علوم انسانی بازداشت شد.

او بعدتر به اتهامات «فعالیت تبلیغی علیه نظام» و «اجتماع و تبانی علیه امنیت کشور»  به شش سال و نیم زندان محکوم شد.

خانم عادل‌خواه پس از پیگیری‌های وکیلش نهایتا در اواخر شهریور ماه امسال با پابند الکترونیکی به مرخصی آمد. با این حال مقامات قضایی تاکنون درباره مصادیق اتهامات او سکوت کرده‌اند.

«سعید دهقان»، وکیل او نیز در تماس خبرنگاری جرم نیست گفت او مایل به گفت‌وگو با رسانه‌های خارج از کشور نیست اما خوشحال است که نهایتا خانم عادل‌خواه به مرخصی آمده است.

دومین بازداشت سال ۱۳۹۸

محسن اسدی، مدرس باستان شناسی و میراث فرهنگی دانشگاه یزد در تاریخ ۵ خرداد ۱۳۹۸ در محل کارش از سوی ماموران امنیتی بازداشت و به زندان یزد منتقل شد.

این استاد دانشگاه برادر «مجید اسدی»، فعال دانشجویی است که با حکم شش سال زندان در آن تاریخ در زندان رجایی شهر کرج به سر می‌برد.

محسن اسدی در تاریخ نامشخصی آزاد شده است. با این حال هیچ‌گاه دلیل بازداشت او رسانه‌ای نشد.

سومین بازداشت سال ۱۳۹۸

کامیل احمدی، پژوهشگر، مردم شناس و شهروند دوتابعیتی ایرانی- بریتانیایی سومین پژوهشگری است که در سال ۱۳۹۸ بازداشت شد. او در مرداد ۹۸ و در خانه‌اش به اتهام «همکاری با دولت متخاصم» دستگیر و روانه زندان اوین شد. اتهامی که تاکنون مبنا و مصادیقش برای افکار عمومی روشن نشده است.

آقای احمدی۱۰۰ روز پس از حضور در بند دو الف، متعلق به حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران در زندان اوین در تاریخ ۲۷ آبان ماه با قرار وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی تا زمان حکم قطعی آزاد شد.

«امیر رییسیان»، وکیل او روز ۲۳ آذر ماه سال جاری در توییتر خود خبر داد موکلش از سوی قاضی صلواتی به اتهام «همکاری با دولت متخاصم» به هشت سال حبس محکوم شده است.

با این حال خبرگزاری تسنیم وابسته به سپاه پاسداران در خبری حکم او را به اتهام «تحصیل مال نامشروع حاصل از همکاری و اجرای موسسات برانداز در کشور» ۹ سال زندان و پرداخت ۶۰۰ هزار یورو اعلام کرد. 

کامیل احمدی درباره مسایل زنان، کودکان و اقلیت‌های قومی و جنسی تحقیق کرده و پژوهش‌هایی با موضوعاتی نظیر «ختنه زنان»، «کودک همسری» و «ازدواج سفید» در ایران منتشر کرده است. در حال حاضر او منتظر حکم نهایی دادگاه تجدیدنظر در پرونده‌اش است.

بازداشت سال ۱۳۹۷

«میمنت حسینی چاوشی»، استاد جمعیت شناسی و شهروند دوتابعیتی ایرانی - استرالیایی در آذر ۱۳۹۷ در هنگام خروج از ایران بازداشت شد. اولین بار خبرگزاری‌ دولتی ایرنا در تاریخ ۶ آذر ۱۳۹۷ از بازداشت این استاد دانشگاه تحت عنوان پروژه «نفوذ» خبر داد.

روزنامه کیهان نیز تنها با ذکر نام اختصاری خانم چاوشی نوشت: «"م.ح" که یک جمعیت‌شناس دوتابعیتی است، توسط یاران گمنام امام زمان(عج) در ادامه برخوردها با عناصر نفوذی دشمن، طی عملیاتی موفق، هنگام خروج از کشور دستگیر شده است.»

با این حال نه روزنامه کیهان و نه هیچ کدام از مقامات قضایی و دولتی کشور تاکنون توضیحی درباره پروژه نفوذ و نقش این استاد دانشگاه در این پروژه نداده‌اند. 

«محمود بهزادی‌راد»، وکیل او تقریبا دو ماه پس از بازداشتش در تاریخ ۷ بهمن ۱۳۹۷ اعلام کرد خانم چاوشی چند روز است که آزاد شده و او تصادفا با مراجعه به دادسرا از آزادی موکلش مطلع شده است.

محمود بهزادی‌راد، دو سال پس از آزادی موکلش به «خبرنگاری جرم نیست» می‌گوید او هنوز هم نمی‌داند میمنت چاوشی به چه اتهام و دلیلی بازداشت شده بود: «من به سفارش فامیلش وکالت او را پذیرفتم. اما متاسفانه نتوانستم نه پرونده را بخوانم، نه با خودش صحبت کنم و نه با بازپرس پرونده. بعد از اینکه شنیدم آزاد شده با او تماس گرفتم، اما جوابی نگرفتم. همان فامیل هم با برخورد بسیار بدی از من خواست که دیگر پیگیر این پرونده نباشم!»

در آبان ۱۳۹۹ در خبرها اعلام شد او به اتهامات «مشارکت با دولت‌های خارجی» و «تبانی علیه امنیت کشور از طریق کاهش زادوولد» در دادگاه انقلاب به پنج سال زندان محکوم شده است.

میمنت حسینی چاوشی، جمعیت‌شناس ایرانی محقق در مؤسسه سیاست‌های عمومی دانشگاه ملی استرالیا است. در سال ۱۳۸۹ کتاب او با عنوان «تحولات باروری در ایران» (با همکاری پیتر مک دونالد و محمدجلال عباسی شوازی) به‌عنوان برنده جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران معرفی شده است.

بازداشت سال ۱۳۹۵

در ۱۷ خرداد ۱۳۹۵، هما هودفر، استاد بازنشسته دانشکده مردم شناسی دانشگاه کونکوردیا کانادا و شهروند دوتابعیتی ایرانی- کانادایی در تهران بازداشت شد. او اوایل اسفند ۱۳۹۴ برای ملاقات به خانواده‌اش و انجام کارهای پژوهشی درباره حضور زنان در انتخابات مجلس به ایران سفر کرد اما در تاریخ ۱۹ اسفندماه ماموران حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران به خانه‌اش حمله کردند، وسایل شخصی‌اش را به همراه پاسپورتش توقیف کردند و او به این شکل ممنوع‌الخروج شد. تا اینکه نهایتا پس از بازجویی‌های متعدد در طی چند ماه بازداشت شد.  

او البته جز اساتید خوش شانسی بود که به دلیل فشارهای بین‌المللی بازداشتش چند ماه به طول نکشید و نهایتا در تاریخ ۵ مهر ۱۳۹۵ آزاد و بلافاصله ایران را به مقصد کانادا ترک کرد.

با این حال هیچ‌گاه دلیل واقعی بازداشت او مشخص نشد. «جعفری دولت‌آبادی»، دادستان وقت تهران در آن زمان علت بازداشت او را ورود به «حوزه‌های فمینیسم و جرایم امنیتی» عنوان کرد و خبرگزاری میزان متعلق به قوه قضاییه مدعی شد او اتهامات او «فعالیت‌های ضدامنیتی» است. با این حال منظور از فعالیت‌های ضد امنیتی این استاد دانشگاه هیچ‌گاه برای افکار عمومی روشن نشد.

بعدتر اتهام مشخص‌تر دیگری با عنوان «همکاری با دولت‌های متخاصم علیه امنیت ملی» به او نسبت داده شد با این حال مدارک این اتهام نیز نامشخص باقی ماند.

دو روز پس از آزادی خانم هودفر و بازگشت به کانادا، «غلامحسین محسنی اژه‌‌ای»، سخن‌گوی وقت قوه قضاییه دلیل طول کشیدن آزادی او را تاخیر در تهیه قرار وثیقه دانست. محسنی اژه‌ای گفته بود برای او در ابتدا قرار وثیقه ۱۵۰ میلیون تومانی صادر شده که بعد به ۵۰۰ میلیون تومان افزایش یافت.

همچنین جعفری دولت‌آبادی، دادستان وقت تهران نیز در همان روز (۷ مهرماه)  تاخیر در آزادی هما هودفر را «ناشی از تودیع وثیقه، بیماری و سن» عنوان کرد.

خانم هودفر پس از بازگشتش در گفت‌وگو با شبکه تلویزیون «سی‌بی‌سی» گفت در جریان بازجویی‌ها تهدید شده که اگر همکاری نکند جنازه‌اش را به کانادا خواهند فرستاد.

هما هودفر که بیش از ۴۰ سال در زمینه بهبود وضعیت زنان در جوامع مختلف فعالیت و تحقیق کرده، از زمان بازگشت به کانادا دیگر به ایران بازنگشت. او در زمان بازداشت ۶۵ سال سن داشت.

بازداشت سال ۱۳۸۱ با حکم اعدام

«هاشم آقاجری»، استاد تاریخ دانشگاه تربیت مدرس شاید اولین استاد حوزه علوم انسانی باشد که با حکم سنگین اعدام مواجه شده است.

آقاجری به دنبال سخنرانی در همدان در سال ۱۳۸۱ به اتهام «توهین به مقدسات» بازداشت و در ابتدا به اعدام محکوم شد. اما با اعتراض دانشجویان و سازمان‌های حقوق بشری حکم او در دادگاه تجدیدنظر به سه سال زندان، دو سال تبعید و پنج سال ممنوعیت تدریس تقلیل یافت.

هاشم آقاجری در سخنرانی خود به مناسبت سالگرد درگذشت علی شریعتی درباره پروتستانیزم اسلامی و دکتر شریعتی صحبت کرده بود.