کیوان باژن، نخستین بار دوم خرداد ماه ۱۳۹۴از سوی اداره اطلاعات احضار شد. یک ماه پیش از آن، بکتاش آبتین و رضا خندان (مهابادی)، دو عضو دیگر هیات دبیران کانون نویسندگان، به دفتر مرکزی وزارت اطلاعات احضار شده و مورد بازجویی قرار گرفته بودند.
افزایش فشارها بعد از گذشت سه سال
کانون نویسندگان ایران در تاریخ هفتم خرداد ۱۳۹۴، طی اطلاعیهای از احضار تلفنی آقای باژن خبر داد و در اعتراض به افزایش فشارها بر این کانون نوشت: «کانون نویسندگان ایران به افزایش اینگونه فشارهای امنیتی معترض است و آن را از موارد بارز نقض آزادی بیان و حق ایجاد و حضور درهر گونه تشکیلات میداند.»
مجمع عمومی کانون نویسندگان ایران، در هفتم شهریور ماه ۱۳۹۳، پس از دوازده سال وقفه برگزار شد و اعضای هیئت دبیران آن مشخص شدند. بلافاصله پس از این گردهمایی، غلامحسین محسنی اژهای، سخنگوی وقت قوه قضائیه، کانون نویسندگان ایران را تهدید به برخورد قانونی کرد.
سه سال از احضار تلفنی کیوان باژن به اداره اطلاعات گذشته بود که این عضو کانون نویسندگان، در مرداد ماه ۹۷ طی ابلاغیهای کتبی به دادسرای اوین احضار شد. همزمان با آقای باژن، رضا خندان نیز در ابلاغیهای جداگانه به این دادسرا احضار شده بود.
احضار این دو عضو کانون نویسندگان در شرایطی صورت گرفت که یک هفته پیش از آن، ماموران وزارت اطلاعات از برگزاری مراسم سالگرد درگذشت احمد شاملو در امامزاده طاهر کرج ممانعت کرده و دستکم پنج شهروند از جمله دو تن از اعضای کانون نویسندگان ایران به نامهای روزبه سوهانی و علی کاکاوند را بازداشت کرده بودند.
علاوه بر این، چهارم خرداد ماه همان سال، ماموران امنیتی مانع از برگزاری مراسم ۵۰ سالگی کانون نویسندگان ایران شده بودند. بر اساس گزارش هایی که در آن زمان منتشر شد، ماموران خیابان خانه محل برگزاری مراسم را بسته و پوسترها، یادگاریها و وسایل تهیه شده برای مراسم را ضبط کرده و از تعدادی از حاضران در محل مراسم بازجویی کرده بودند.
چند هفته بعد در تاریخ ۲۷ خرداد ماه، ماموران وزارت اطلاعات ۱۲۰ نسخه کتاب «پنجاه سال کانون نویسندگان ایران» (شامل ۳۰ دوره ۴ جلدی) را که توسط هیات تحریریه کمیسیون پنجاه سالگی کانون نویسندگان ایران به مناسبت پنجاه سالگی این نهاد غیردولتی منتشر شده بود، ضبط کرده و با خود برده بودند.
آقای باژن بعد از حضور در شعبه هفتم دادسرای اوین در مرداد ماه ۱۳۹۷، تفهیم اتهام و با قرار کفالت آزاد شد اما ۱۲ آبان همان سال، پس از احضار دوباره و مراجعه به شعبه هفتم دادسرای اوین با عناوینی همچون «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت ملی» و «تشویق بانوان کشور به فساد و فحشا» تفهیم اتهام شد.
یک منبع آگاه در همین رابطه به «هرانا» گفته بود: «اتهامات مطروحه طی این جلسه به دلیل اینکه مصداقی نداشته توسط هر سه نفر (رضا خندان، کیوان باژن، بکتاش آبتین) رد شده و خواهان دلایل و مدارک برای این اتهامات شدهاند.» به گفته این منبع، بازپرس پرونده نیز قرار کفالت این سه عضو هیات دبیران کانون نویسندگان را از ۵۰ میلیون تومان به ۱۰۰ میلیون تومان و بعدتر به یک میلیارد تومان افزایش داد.
در پی این اتهامات، کانون نویسندگان ایران با صدور بیانیهای در تاریخ ۱۸ آبان ماه، ضمن محکوم کردن پروندهسازی برای سه عضو هیات دبیران کانون نویسندگان خواهان رفع کامل اتهام و مختومه کردن پروندهی آنها شد.
بازداشت به دلیل ناتوانی در تامین وثیقه سنگین
دوم بهمن ۱۳۹۷، آقای خندان به همراه بکتاش آبتین و کیوان باژن برای رسیدگی به پروندهشان در شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب تهران حضور یافتند، اما به دلیل ناتوانی در تامین وثیقه یک میلیارد تومانی، بازداشت شدند. گزارشها حاکی از آن است که قاضی مقیسه با درخواست آنها برای حضور وکیل مورد نظرشان مخالفت کرده بود.
کانون نویسندگان ایران همزمان با بازداشت این افراد با صدور بیانیهای جدید با اشاره به این که «فلسفهی قرار تأمین این است که حضور متهم را در دادگاه تضمین کند و در مواردی که متهم در دادگاه حضور پیدا میکند هیچ توجیهی برای تشدید قرار وجود ندارد» خواستار آزادی بیدرنگ و بیقید و شرط اعضای این کانون شده بود.
در بخشی از این بیانیه آمده است: «دفاع از آزادی بیان بی هیچ حصر و استثنا حق مسلم تمام شهروندان از جمله اعضای کانون نویسندگان ایران است. از این رو، هیچ کس را نمیتوان به سبب استفاده از این حق به دادگاه کشاند و محاکمه کرد، چه رسد به آنکه، حقوق مسلم او را در "دادگاه"هایی از نوع "دیوان بلخ" پایمال کرد.»
دهم بهمن ماه، آقای باژن با تودیع قرار وثیقه و تا پایان مراحل دادرسی از زندان اوین آزاد شد.
جلسه دادگاه رسیدگی به اتهامات این داستاننویس و عضو کانون نویسندگان به هفتم اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ موکول شد. این دادگاه با یک روز تاخیر، روز هشتم اردیبهشت ماه در شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی مقیسه برگزار شد.
برخی مصادیق این اتهامات در ارتباط با کتابهای کانون نویسندگان از جمله کتاب «پنجاه سال کانون نویسندگان ایران»، برگزاری جلسات کانون نویسندگان، بیانیههای کانون نویسندگان، نشریه داخلی کانون نویسندگان ایران، یادداشتها و مطالب منتشر شده در صفحات شخصی و در ارتباط با مراسم یادبود احمد شاملو، محمد مختاری و محمدجعفر پوینده در امامزاده طاهر کرج عنوان شد.
در این جلسه دادگاه که با حضور آقایان باژن و خندان مهابادی و وکلایشان، ناصر زرافشان و راضیه زیدی برگزار شد، متهمان و وکلای آنها مصادیق این اتهامات را رد کرده و نادرست خواندند. با این حال به این دو عضو کانون نویسندگان ایران گفته شد که حکمشان به زودی صادر و به ایشان ابلاغ خواهد شد.
۱۳ اردیبهشتماه ۱۳۹۸، انجمن جهانی قلم با انتشار بیانیهای نسبت به محاکمه سه تن از اعضای کانون نویسندگان ایران ابراز نگرانی کرد. در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: «ما در کنار همکاران ایرانی خود میایستیم که بخاطر نوشتن و فعالیتهای صلحطلبانه خود هدف قرار گرفتهاند. همچنین از مقامات ایرانی میخواهیم که اتهامات مطروحه علیه آنها را برداشته و حق آزادی بیان آنها را رعایت کنند.»
۱۸ سال حبس برای سه عضو کانون
روز ۲۵ اردیبهشتماه ۱۳۹۸، حکم ۱۸ سال حبس تعزیری علیه سه عضو کانون نویسندگان ایران به وکلای آنها ابلاغ شد. بر اساس حکم صادره توسط شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب تهران، به ریاست قاضی مقیسه، بکتاش آبتین، رضا خندان مهابادی و کیوان باژن هرکدام از اتهام «تبلیغ علیه نظام» به یک سال حبس تعزیری و از بابت اتهام «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت کشور» به تحمل پنج سال حبس تعزیری محکوم شدند.
کانون نویسندگان ایران با انتشار بیانیه ای، حکم صادره علیه این سه عضو کانون را محکوم کرد. در بخشی از این بیانیه آمده است: «به سه نویسنده مجموعا ۱۸ سال حکم زندان دادهاند که چرا عضو کانون نویسندگان ایران شدهاید؛ چرا نشریهی داخلی یک تشکل فرهنگی را منتشر کردهاید؛ چرا اسناد و مدارک فعالیتهای پنجاه سالهی کانون را در کتابی گرد آوردهاید؛ چرا بر مزار احمد شاملو و محمد مختاری و جعفر پوینده رفتهاید؛ چرا پای بیانیههای دفاع از آزادی بیان نویسندگان و هنرمندان و مخالفت با اعدام و سانسور امضا گذاشتهاید! این کدام “امنیت کشور” است که انتشار نشریه و بیانیهی اعتراضی اقدام علیه آن محسوب میشود؟ امنیت چه کسانی با عضویت در کانون و رفتن بر مزار شاعران و نویسندگان به خطر میافتد؟ هر دادگاهی که حتی با اندکی عدالت و استقلال همراه باشد و ذرهای حق انسان در آن رعایت شود نیز این نوع “مستندات” را نه ادلهی جرم بلکه بهانهی پروندهسازی تلقی میکند.»
۲۸ اردیبهشت ماه، حدود ۹۰۰ تن از اهالی قلم در نامهای خطاب به مقامات اجرایی و قضایی کشور صدور حکم ۱۸ سال حبس تعزیری علیه سه عضو کانون نویسندگان ایران را لطمهای گران به حقوق اساسی فرد فرد ملت ایران خوانده و خواستار تبرئه و رفع اتهام بی قید و شرط این سه تن شدند.
تخفیف در حکم نهایی
دی ماه ۱۳۹۸ شعبه ۳۶ دادگاه تجدیدنظر استان تهران به ریاست قاضی احمد زرگر سه عضو کانون نویسندگان ایران را – در غیاب متهمان و وکلایشان – مجموعا به ۱۵ سال و شش ماه حبس تعزیری محکوم کرد.
بر اساس رای صادره که در تاریخ ۷ دی ماه به وکلای مدافع آنان ابلاغ شد، آقای باژن به دلیل نداشتن سابقه کیفری از بابت اتهامات خود، (با دو سال و نیم تخفیف در حکم بدوی) به تحمل سه سال و شش ماه حبس تعزیری محکوم شد.
کانون نویسندگان ایران اینبار نیز با انتشار بیانیهای نسبت به حکم صادره توسط دادگاه تجدید نظر تهران در خصوص سه عضو این کانون واکنش نشان داد. این کانون در بخشی از بیانیه خود با اشاره به اینکه «کل فرایند این پرونده از آغاز تا اکنون آشکارا وهن انسان و وهن عدالت است»، از نویسندگان، هنرمندان و نهادهای فرهنگی و حقوق بشری خواست تا اعتراض خود به این حکمها را اعلام کنند و خواهان لغو آنها شوند.
احضار به شعبه اجرای احکام در بحبوحه بحران ویروس کرونا
روز ۲۰ اسفند ماه، همزمان با بحران شیوع کرونا در ایران و نگرانی بابت شرایط زندانها در این اوضاع، سه نویسنده و عضو کانون نویسندگان ایران جهت تحمل دوران محکومیت خود به شعبه یک اجرای احکام دادسرای شهید مقدسی فراخوانده شدند.
احضار این افراد جهت اجرای حکم حبس در شرایطی انجام شده است که پیشتر ابراهیم رئیسی، رئیس قوه قضاییه، طی بخشنامهای که جهت کنترل شیوع بیماری کرونا در زندانها صادر کرده، از مسئولین قضایی خواسته بود: «محکومانی که آرای محکومیت آنها قطعیت یافته و در حال حاضر با قرار تأمین آزاد هستند جز در موارد ضروری از معرفی آنها به زندانها تا پایان فروردین ۹۹ خودداری شود.»
کانون نویسندگان با انتشار بیانیهای نسبت به احضار سه عضو این تشکل جهت تحمل دوران محکومیت خود، واکنش نشان داد. در بخشی از بیانیه این کانون آمده است، «عزم دستگاه قضایی برای زندانی کردن این سه نویسنده، در این مقطع زمانی که ویروس کرونا به شدت در حال گسترش و قربانی گرفتن است، آیا معنایی جز این دارد که مسئولین امنیتی و قضایی میخواهند منتقدین خود را به قربانگاه بفرستند؟ صدور چنین حکمها و ابلاغیههایی در دستگاه قضایی جمهوری اسلامی نشانهای آشکار از پایبند نبودن این دستگاه به بدیهیترین معیارهای اخلاقی و ابتداییترین موازین حقوق بشر است.»
روز ۱تیر۱۳۹۹ این سه نویسنده یکبار دیگر به دایره اجرای احکام زندان اوین فراخوانده شدند که به دلیل شیوع ویروس کرونا مجدداً اجرای حکم به تعویق افتاد.
سرانجام روز ۵ مهر ماه، صفحه فیسبوک «کانون نویسندگان ایران» از اجرای حکم حبس رضا خندان مهابادی، بکتاش آبتین و کیوان باژن خبر داد. جمعی از اعضای کانون نویسندگان ایران و تعدادی از شاعران و نویسندگان مستقل نیز از صبح همان روز در اعتراض به اجرای حکم این سه نویسنده، در مقابل زندان اوین جمع شدند و تا لحظه بدرقه آنها در آنجا حضور داشتند.
براین اساس دوره محکومیت ۳ سال و نیم حبس آقای باژن از 5 مهر ماه ۱۳۹۹ رسماً آغاز شد.
کانون نویسندگان ایران یک روز بعد با انتشار بیانیهای خواستار آزادی بیقید و شرط این سه عضو خود شد. در بخشی از این بیانیه که روز یکشنبه ۶ مهر ۱۳۹۹ منتشر شد، آمده است: «کانون نویسندگان ایران اجرای حکمهای صادرشده علیه سه تن از اعضای خود را اقدامی جنایتکارانه و خلاف موازین حقوق بشر میداند و آن را محکوم میکند.»
ابتلا به کرونا در زندان
یکی از زندانیان سیاسی محبوس در زندان اوین، ۱۷ شهریور ۱۴۰۰ در گفتوگو با «خبرنگاری جرم نیست» خبر داد که کیوان باژن در این زندان به ویروس کرونا مبتلا شد، اما قاضی پرونده و وزارت اطلاعات با انتقال او به بیمارستان مخالفت کردند.
کیوان باژن پس از گذشت ۳ هفته و تحمل شرایطی سخت، توانست بهبودی پیدا کند و از قرنطینه زندان اوین رهایی یافت.
دو عضو دیگر کانون نویسندگان ایران به نامهای بکتاش آبتین و رضا خندان مهابادی نیز در زندان اوین به ویروس کرونا مبتلا شدند، که به علت عدم انتقال زودهنگام و بهموقع به بیمارستان، بکتاش آبتین درگذشت و خندان مهابادی هم در شرایط وخیمی قرار گرفت.
انجمن قلم آمریکا روز ۲۱ دی ۱۴۰۰ با اشاره به جان باختن بکتاش آبتین، خواستار آزادی فوری سه عضو دیگر کانون نویسندگان ایران شد. کیوان باژن، رضا خندان مهابادی و «آرش گنجی»، اعضای زندانی کانون نویسندگان ایران هستند.
انجمن قلم آمریکا در بیانیهاش، علت حبس سه عضو کانون نویسندگان ایران را «دفاع از آزادی بیان» و «مخالفت مدنی با سانسور دولتی» اعلام کرد و اتهاماتی چون «اقدام علیه امنیت ملی» و «تبلیغ علیه نظام» را که توسط قوه قضاییه علیه این نویسندگان مطرح شده است، «جعلی» خواند.
درباره کانون نویسندگان ایران
کانون نویسندگان ایران یک نهاد غیردولتی متشکل از نویسندگان، مترجمان، ویراستاران و بخشی از انجمن جهانی قلم است، این کانون در سال ۱۳۴۷ رسما با هدف تشکلیابی صنفی نویسندگان و مبارزه با سانسور اعلام موجودیت کرد. کانون نویسندگان و اعضای آن از ابتدای تشکیل و به ویژه طی دهه های ۶۰ و ۷۰ با درجات مختلف سرکوب، از سانسور و تعقیب قضایی گرفته تا قتل روبرو بودهاند. محمدجعفر پوینده و محمد مختاری از از جمله اعضای کانون نویسندگان بودند که در جریان قتلهای زنجیرهای به دست عوامل وزارت اطلاعات به قتل رسیدند.